Od 2022 roku w ramach Polskiego Ładu zmieniły się zasady wyliczania składki zdrowotnej. W związku z tym przedsiębiorcy zapłacili o 80% więcej składki za 2022 rok niż za 2021.
Dla przedsiębiorców, którzy rozliczają się na skali podatkowej i podatku liniowym, składka zdrowotna stanowi co najmniej 9 proc. minimalnego wynagrodzenia, ale jej właściwą podstawą jest dochód z działalności gospodarczej. Przykładowo, dla skali podatkowej i podatku liniowego w roku 2022 minimalna składka zdrowotna wynosiła 270,90 zł, podczas gdy w roku 2021 wynosiła 381,81 zł. Jednak, w 2021 roku składka była stała, a od 2022 r. dla dochodu 10000 zł przedsiębiorca na skali zapłaci już 900 zł.
Odliczenie już nie jest możliwe
Należy również wziąć pod uwagę zmiany w skali podatkowej i to, w jaki sposób wpłynęły one na przedsiębiorców, którzy mogli zapłacić mniejszy podatek z racji kwoty wolnej. Przed zmianami, w roku 2021, przedsiębiorcy mogli odliczyć część składki zdrowotnej od podatku, co oznaczało, że jej faktyczna wartość wynosiła 53 zł miesięcznie. Po zmianach najniższa składka zdrowotna dla przedsiębiorców była w teorii niższa niż w roku 2021, ale za cały rok 2022 przedsiębiorcy łącznie zapłacili jej aż 16,2 miliarda złotych. W porównaniu z rokiem 2021, kiedy łączna suma zapłaconych składek wyniosła 9 miliardów złotych, różnica to 7,2 miliarda złotych, czyli około 80 proc. więcej.
Warto jednak zauważyć, że przedsiębiorcy w roku 2021 mogli odliczyć łącznie 7,75 miliardów złotych składki zdrowotnej od zaliczki na podatek, co oznaczało, że faktyczny koszt składki po odliczeniu wynosił 1,25 miliarda złotych. W porównaniu z rokiem 2022, kiedy odliczenia nie były już możliwe, różnica wynosi około 15 miliardów złotych.
Obecnie podatnicy rozliczający się według zasad ogólnych nie mają możliwości odliczania składki zdrowotnej. Przedsiębiorcy rozliczający się na podatku liniowym w 2022 r. mogli odliczyć od podstawy opodatkowania maksymalnie 8700 zł. Oszczędność w podatku w ciągu roku wyniosła dla nich maksymalnie 1653 zł. W 2021 było to natomiast ponad 3900 zł. Dodatkowo od 2022 r. wysokość składki zdrowotnej jest nielimitowana.
Natomiast przedsiębiorcy rozliczający się ryczałtem mogą od podstawy opodatkowania odliczyć 50% zapłaconej składki zdrowotnej. Jednak, podobnie jak w przypadku osób rozliczających się liniowo, oszczędność na podatku w żaden sposób nie niweluje podwyżki składki zdrowotnej. Nie ma więc złudzeń: stała się ona istotnym elementem obciążającym przedsiębiorców, którzy – aby wybrać optymalną formę opodatkowania – muszą również brać pod uwagę jej wysokość.
Największy wzrost nastąpił u przedsiębiorców prowadzących działalność od wielu lat
Największą różnicę można zauważyć w przypadku przedsiębiorców rozliczających się na zasadzie tzw. Dużego ZUS. W roku 2021 składka zdrowotna dla nich wyniosła około 7 miliardów złotych, podczas gdy w roku 2022 wzrosła do 13,8 miliarda złotych, co stanowi różnicę 6,8 miliarda złotych, czyli blisko 100% skok.
Dla podatników rozliczających się na uldze na start, czyli nowych przedsiębiorców, którzy płacą tylko składkę zdrowotną, wartość składki wynosiła 514 milionów złotych w roku 2021, podczas gdy w roku 2022 było to 562 miliony złotych.
Dla podatników rozliczających się na Małym ZUS, czyli firm funkcjonujących do 30 miesięcy, składka zdrowotna wyniosła 1,8 miliarda złotych w roku 2022, podczas gdy w roku 2021 opiewała na 1,4 miliarda złotych.
Realne obciążenie wynikające ze sposobu wyliczania składki zdrowotnej i braku możliwości odliczania jej od podatku spowodowało rażący wzrosty danin dla przedsiębiorców, bo łącznie aż o 15 mld zł. Z pewnością dla niektórych z nich kompensacja nastąpiła w postaci wyższej kwoty wolnej na zasadach ogólnych. Jednak w mojej ocenie nie jest to wystarczające, należałoby dokonać oceny, ilu podatników rozlicza się na skali podatkowej. Przedsiębiorcy na pozostałych formach opodatkowania nie otrzymali żadnej kompensaty. Jednoznacznie należy stwierdzić, że składka zdrowotna stała się istotny obciążeniem dla przedsiębiorców. System wyliczania od dochodu/przychodu stał się bardziej sprawiedliwy względem pracowników, jednak brak możliwości odliczenia spowodował, że przedsiębiorcy są grupą, która poniosła negatywne skutki zmian które zaszły od 2022 r.
Piotr Juszczyk,
Główny Doradca Podatkowy w firmie inFakt
